Wideoflesz: Przeszedł pochód z Judoszem

św. Patryk.: Słowo na niedzielę. Nowy Testament to święta księga chrześcijaństwa. Teologowie chrześcijańscy przekonują, że to dzieło nieomylne i natchnione przez Boga, które należy czytać ze szczególnym nabożeństwem. Podobnie o swoich księgach założycielskich mówią wyznawcy innych religii. Nie ma w tym nic dziwnego i takie podejście ma swoje miejsce w historii ludzkości. Nie jest ono jednak jedyne. W kulturze zachodniej przynajmniej od czasu Odrodzenia dominuje podejście krytyczne, dzięki któremu teksty religijne są traktowane jako dzieło człowieka wpisane w kulturę czasu, w jakim powstały. Staramy się więc nie tylko poznawać religijne teksty, ale również rozumieć kontekst ich powstania, intencje, jakimi kierowali się ich autorzy, odtworzyć domniemanych adresatów oraz zrekonstruować ich oddziaływanie na kulturę. Jednym z pierwszych, który tak spojrzał na Biblię, był Baruch Spinoza. Od czasu oświecenia takich krytycznych odczytać Biblii zaczęło pojawiać się coraz więcej i dzisiaj tylko fundamentaliści religijni odczytują jej zapis dosłownie jako słowo Boga.

św. Patryk.: Adam Gopnik 24 marca 2025 roku w tygodniku „The New Yorker", pisząc o wydanej w tym roku książce poświęconej Nowemu Testamentowi autorstwa Elaine Pagels „Cuda i zdumienie. Tajemnica historyczna Jezusa” (Miracles and Wonder. The Historical Mystery of Jesus), swoje omówienie zatytułował znamiennie „Jeszcze nie poradziliśmy sobie z Jezusem” (We’re Still Not Done with Jesus). Oddając sprawiedliwość Elaine Pagles, autorce wielu przełomowych studiów na temat Nowego Testamentu, Gopnik wspomina kilku innych autorów, którzy już wcześniej podejmowali próby racjonalnego wytłumaczenia początków chrześcijaństwa i jego zdumiewającego rozwoju. Jego propozycja wpisuje się również w nasz sposób czytania Nowego Testamentu. Nasz, czyli mój i Artura Nowaka, z którym wyprawiliśmy się w długą podróż do źródeł chrześcijańskiej nienawiści Żydów i judaizmu. Zainteresowanie Gopnika wzbudził Richard C. Miller, autor książki „Zmartwychwstania i jego recepcji we wczesnym chrześcijaństwie”, wydanej w 2015 roku. Miller sytuuje największe wydarzenie w historii chrześcijaństwa w kontekście grecko-rzymskim.

św. Patryk.: Następnie Robyn Faith Walsh, w której książce z 2021 roku w centrum uwagi znalazł się „Początek wczesnochrześcijańskiej literatury”. Dla Walsh Ewangelie wpisują się w popularne w pierwszym wieku naszej ery żywoty wybitnych osobowości. Zarówno dla Millera, jak i dla Walsh najważniejszy jest kontekst kulturowy, a zwłaszcza inspiracje literackie, którym ich zdaniem autorzy Ewangelii z całą pewnością ulegali. W podobny sposób patrzy na Jezusa i rozwój jego ruchu Pagles. W tradycyjnej biblistyce znacznie więcej uwagi poświęcano samemu Jezusowi jako wędrownemu rabinowi i ludowemu kaznodziei żydowskiemu, który wyróżniał się bezpośrednim nawiązaniem do judaizmu prorockiego (Geza Vermes, John P. Meier). W naszej książce proponujemy podejście łączące oba te nurty. Wykazujemy bowiem, że Nowy Testament jest przede wszystkim ideologicznym projektem wyznawców Jezusa, którzy za wszelką cenę starali się pokazać, że prawdziwym wrogiem cesarza i Imperium Rzymskiego byli Żydzi i ich religia. Chrześcijanie natomiast byli przedstawieni jako lojalni obywatele, respektujący państwowe prawo. I dlatego już na kartach Nowego Testamentu dostrzegamy źródła teologicznego antyjudaizmu, który bardzo szybko przerodził się w mowę nienawiści nie tylko wobec Żydów i judaizmu, ale również tych wszystkich, którzy nie uznali mesjańskiej godności Jezusa Chrystusa.

św. Patryk.: Polityczne wsparcie, jakiego temu ruchowi udzielił cesarz Konstantyn Wielki i jego następcy sprawiło, że chrześcijaństwo zdominowała mowa nienawiści wobec pokonanych rywali religijnych i nauczanie pogardy wobec judaizmu, które trwało po połowy XX wieku w Kościele katolickim. Żydzi byli piętnowani nie tylko jako ślepcy, którzy nie dostrzegli objawienia mesjańskiego w Jezusie, ale i bogobójcy, których przymierze zawarte przez Boga z żydowskimi patriarchami uległo przedawnieniu, bo w jego miejsce pojawiło się nowe i jedynie prawdziwe przymierze zawarte przez Boga z wyznawcami Ukrzyżowanego. W niektórych kościołach lokalnych ta pogarda do Żydów trwa do dzisiaj i jest wzmacniania nie tylko ludowym folklorem, ale mocno nasyconą antyżydowskimi elementami liturgią Wielkiego Tygodnia. To o tym jest nasza książka „Antysemickie chrześcijaństwo”, której jeden z rozdziałów proponujemy jako zachętę do lektury całości. [Stanisław Obirek, Artur Nowak]

św. Patryk.: oko.press/obirek-i-nowak-do-zrodel-chrzescijanskiej-nienawisci-do-zydow